MUTLULUK ENDÜSTRİSİ

Bu çağın fetiş kavramı mutluluk. Hayatların seyrini ve yönünü belirleyen temel bir etkene dönüşmüş durumda mutluluk. Herkes elinde kendilerine özel bir reçete ile, onun peşinde nefes nefese koşmakta. Buna rağmen mutlu insanı ara ki bulasın.

Mutluluk endüstrisi seçeneği, daha mutlu olabilmek için tüketilebilir ürünler ve hizmetleri ifade eden bir terim. Bu endüstri, psikolojiden boğaz enfeksiyonuna, kepeklenmeden aile çatışmalarına kadar her konuda uzman olduğunu iddia edenlerin, umut ticaretini nakite dönüştürdüğü endüstri alanıdır.

Şüphesiz ki, mutluluk furyası içindeyiz. Mutluluk saplantısının arkasında, devasa bir ekonomik pazarın işlemekte. Mutluluğa geçişin bir yolunu  allaya pullaya satmaya çalışan pek çok sektör ve marka var.  

Mutluluk endüstrisi ile mutluluk, aleni bir ticaret alanı haline gelmiş durumda. 1990’lı yıllardan beri ne tür görsellerin, seslerin ve kokuların mutluluk sağlayıp tüketimi arttıracağını hesaplamaya çalışan reklamcılar, pazarlamacılar ve nörobilimciler bile var.

Jeremy Bentham'a göre, en nihayetinde iyi olan şey mutluluktur. Bu izden giden insan mühendisleri, tek kişilik mutluluk kürleri ile kendilerine yeni kazanç kapıları buldu. Duyguları manipüle eden uygulamalar, tüketimi kamçılayan reklamlar, yaşam koçları ve mutluluk üfürükçüleri dört bir yandan pastadan pay kapma yarışında. Tabii bu yarış, ciddi etik ve toplumsal sorunları beraberinde getirmekte.

İnsanın haz ve mutluluk arayışından faydalanan tüm yapılar, bir meta haline gelen mutluluğun çok karlı bir ürün olduğunun farkında. Bilmedikleri nokta ise, mutluluğun herkesin aynı yolla ulaşabileceği bir noktada olmadığı.

Mutluluk endüstrisi mimarları, insanları seratoninlerinden vuruyor. Herkesin mutlu olması gerektiği ve bunu başarmanın kolay olduğu yönündeki görüşleri ile insanları gerçeklerden uzaklaştırıyor. Mutlu olmayanlarda bir sorun varmış gibi hissetmemize neden olacak algı operasyonları yapıyor.

Giderek bireyselleşen dünyada, piyasalar her şeyi mutluluk - mutsuzluk meselesine dönüştürüyor. Sosyal ilişkiler, aile yapısı ve beklentiler hep mutluluğun penceresinden bakıyor. Mutlu olmak pahasına her şeyi tepmek bir saplantı haline geliyor. Oysa ki, her farenin peynire olan iştahına çare bulamadığı için kapana yakalandığı bilinen bir gerçektir.

Maalesef ki çoğumuz bu hazır paket  mutluluk kürlerin hizmetkarı ve  kör müşterileri olduğumuzun farkında bile değiliz. Mutluluğa olan bu  saplantılı arayışlar, sonu gelmeyen bir tüketime teşvik ederek, mutluluk endüstrisini  daha da büyütüyor.

Mutsuzluğu aşma ve önleme amaçlı meditasyon tekniklerinin arkasında de yine, ekonomik ve siyasi çıkarlar var. Şirketler iş verimini düşürmemek için çalışanlarını her an mutlu olmaya yönlendiren uygulama ve hizmetlere yönlendirip, piyasayı canlı tutuyor.

Sosyal medya dâhil tüm çevrimiçi ortamlardan elde edilen veriler, kullanıcıların zevk ve ihtiyaçlarına göre sınıflandırılıp, onları mutlu edecek ürünler tasarlayıp satılmasına yönelik stratejiler geliştirmesini sağlıyor.

Bir tür gönüllü kölelik yaratıyor mutluluk endüstrisi . Mutlu olmak için çok şey yapmayı,  daha çok şeye sahip olmayı, daha çok ıvır zıvırla hayatı doldurmayı salık veriyor. Sağını solunu tıka basa gereksiz şeylerle doldurmuş, mutsuz kalabalıklar üretiyor. Bu döngü mutluluğun yeniden arayışı ve bulunamayışı ile devam ediyor. Kaybeden insan ama kazanan yine mutluluk tüccarları.

Mutluluk beklentisi, maddi imkanlarla ulaşılabilir unsurlar üzerinden tanımlanıp standarda bağlandığında, maddi olmayan bütün mutluluk ihtimalleri gözden düşürülmüş oluyor. Küçük şeylerden mutlu olma imkanları fevkalade tüccarlaşmış zamana bilgelerin faturalandırmasıyla aynı piyasaya dahil ediliyor.(1)

Mutluluk endüstrisinin sürekli verdiği “mutlu ol” mesajıyla hüzün, endişe, öfke gibi negatif duyguların kabul edilemez olduğunu ima etmesi de ayrı bir handikap. Oysa ki insan mutsuzluğu da yaşayarak üstünden geçmeli. Gerçekçi olmayan mutluluk kadar, gerçekçi mutsuz ta hakkı olmalı.

Vahşi kapitalimin elçisi mutluluk endüstrisi, dış faktörler ile, elbette kısa süreli mutluluk hissi verebilir, ancak sürdürülebilir bir mutluluk için içsel denge, şükür, memnuniyet ve sabır, mutluluk endüstrisinin menüsünde olmayan en kıymetli kürlerdir.

1. www.yenisafak.com/ Gökhan Özcan